Over differentiatie in de klas en professionalisering 1

Misschien verwacht je hier een kaartenbak met een verzameling van tips en trucs, strategieën, technieken en werkvormen waarmee gedifferentieerd kan worden.

De bronnen die ik later bespreek bevatten wel degelijk tips en trucs, strategieën, technieken en werkvormen, maar in context. Ze worden in een goede bron vanuit een visie op differentiatie gepresenteerd en de bedoeling is niet ze klakkeloos toe te passen, maar ze

•         in een opbouw te zetten,
•         ze uit te voeren en te evalueren,
•         naar de theorie terug te gaan en ze
•         eventueel verder aan te passen aan de eigen onderwijsomgeving.
•         En dit allemaal samen met collega’s.

Er wordt soms gesuggereerd dat een kaartenbak met ‘good practices’ samen met een cursus ter toelichting als professionalisering goed zou kunnen werken. Ik twijfel daaraan.  

Zoals ik het onderwijswereldje ken, is men beducht voor theorie en wil men het liefst ‘iets dat ik de volgende ochtend kan toepassen in havo-2’. Ik heb dat vaak genoeg van docenten gehoord en soms ook van directieleden die dat als voorwaarde door hun docenten opgelegd kregen en dat braaf doorgaven.

Maar praktijk zonder theorie bestaat niet en vice versa. Een van de twee weglaten of minimaliseren is simpelweg niet effectief.
Het risico is dan dat een individuele leraar iets leuks uit de kaartenbak trekt, er iets mee doet in de klas en al naar gelang het succes er mee doorgaat of het in de kaartenbak terugzet. Veel te vrijblijvend dus.

Een visie op differentiëren kan een heel wollige en ambitieuze  formulering krijgen, waarover oneindig gediscussieerd kan worden. Dat wil ik vermijden. Daarom een aantal uitspraken die aangeven wat differentiatie is, maar ook uitspraken over wat het niet is. Dit laatste is nodig om wat voor de hand liggende misverstanden over differentiatie aan de orde te stellen.

Differentiatie is :

·        Een idee dat net zo oud is als effectief leren

·        Lessen ontwerpen en groeperen rond behoeftepatronen van leerlingen

·        Het gebruik van afwisselende groeperingsvormen, zoals de hele klas, groepswerk en individuele taken gebaseerd op inhoud en leerlingbehoeften

·        Noodzakelijk voor succes van gestandaardiseerd onderwijs aan een groot bereik van leerlingen met hun verschillen

·        Waarderen en plannen van diversiteit in heterogene groepen

·        Onderwijs waarbij de leerling centraal staat

·        Lesgeven met hoge verwachtingen voor alle leerlingen (en het aanreiken van vele ladders)

·        De kern van kwaliteitsonderwijs

·        Ontworpen zodat zowel het leren als de emotionele behoeften van alle leerlingen worden aangesproken

Differentiatie is niet:

• Het groeperen van leerlingen naar cognitief niveau binnen een klas (!)
• Onverenigbaar met standaarden
• Afdalen tot het niveau van leerlingen
• Iets extra’s bovenop goed onderwijs
• Louter een reeks strategieën voor het geven van instructie
• Vooral voor de betere leerling
• Vooral voor de zwakkere leerling
• Een set gestandaardiseerde eindtoetsen van verschillend niveau
• Individuele instructie voor iedere leerling in de klas
• Een synoniem voor groepswerk

In het volgende bericht komt een mogelijke structuur voor differentiatie aan de orde.